Anayasa Mahkemesinin MK Md. 187 ile İmtihanı: Bir İptal Kararının Gelişimi

Abstract

Evlenen kadının zorunlu olarak soyadını değiştirmesi ile ilgili düzenlemeler uzun zamandır tartışma konusudur. Bu konuyu düzenleyen eMK md. 153 ve MK md. 187 otuz yıldan fazla bir süredir gündemimizdedir. Avrupa Konseyi’ne üye devletler arasında da bu şekilde zorunlu soyadı değişikliği düzenlemesine sahip tek ülke Türkiye’dir. Nitekim ilk olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde görülen Ünal Tekeli v. Türkiye davasında kadının evlenmekle soyadını zorunluolarak değiştirmesinin bir insan hakları ihlali olduğu kabul edilerek Türkiye aleyhine tazminata hükmedilmiştir. Bu kararı daha sonra Leventoğlu Abdülkadiroğlu v. Türkiye, Tanbay Tüten v.Türkiye ve Tuncer Güneş v. Türkiye davaları izlemiş ve Türkiye her seferinde mahkum edilmiştir. Ulusal düzeyde de Anayasa Mahkemesi’nin önüne eMK md 153 ve MK md. 187’niniptali talepleri ile gidilmiş fakat bu davalar her seferinde reddedilmiştir. Buna mukabil, bireyselbaşvuru yolunun açılmasıyla birlikte tamamen toplumsal cinsiyet rollerinin kabulüne dayanan buzorunlu soyadı değişikliğinin Anayasa’da yer alan temel ilkelere aykırılık taşıdığına yönelikkararlar verilmeye başlamıştır.

The regulations on the compulsory change of surname of a married woman have been a subject of debate for a long time. Article 153 of the abrogated Civil Code and Article 187 of the current Civil Code have been on our agenda for more than thirty years. Among the member states of the Council of Europe, Turkey is the only country with such a compulsory change of surname regulation. As a matter of fact, in the Ünal Tekeli v. Turkey case, which was first heard by the European Court of Human Rights, it was accepted that the compulsory change of a woman's surname upon marriage was a violation of human rights and compensation was awarded against Turkey. This judgement was followed by Leventoğlu Abdülkadiroğlu v. Turkey, Tanbay Tüten v. Turkey and Tuncer Güneş v. Turkey and Turkey was convicted each time.